Con đường lây truyền bệnh ở cộng đồng
Bệnh tay chân miệng cũng như rất nhiều bệnh truyền nhiễm khác có thể lây lan ở ngoài cộng đồng, gia đình và bệnh viện, và ai trong chúng ta đây đều có thể có nguy cơ bị lây bệnh nếu như không biết tự phòng lây nhiễm cho mình cũng như cho chính những người thân của mình.
Có 3 đường lây truyền các bệnh truyền nhiễm chính là
- Lây truyền qua đường tiếp xúc: có thể là tiếp xúc trực tiếp đây là hình thức hay gặp khi người chăm sóc trẻ bệnh, người bệnh sau đó tiếp xúc người lành, trẻ lành (tiếp xúc giữa giữa da và da). Cách tiếp xúc hay gặp thứ hai và thường bị bỏ qua đó là tiếp xúc gián tiếp: tiếp xúc của người với vật trung gian truyền bệnh hoặc các dụng cụ, bề mặt chăm sóc bị lây nhiễm mầm bệnh từ trong nước bọt, nước dãi, đàm, phân và nước tiểu vương vãi hoặc còn trên dụng cụ chăm sóc người bệnh. Lây qua tiếp xúc nguy hiểm nhất là khi bàn tay rửa không sạch sau đó chăm sóc người khỏe hoặc không rửa tay mà lại sờ mó vào mắt, mũi, miệng của chính mình.
Những nhóm bệnh thường lây qua đường này là:
• Nhiễm trùng đường ruột: Tiêu chảy do vi khuẩn hoặc vi rút như: Clostridium difficile, E coli 10157: H7, Shigella, viêm gan A hay Rotavirus.
• Nhiễm trùng đường hô hấp: virus gây bệnh đường hô hấp như vi rút hợp bào, vi rút cúm, giả cúm và vi rút gây bệnh cảnh tay chân miệng (Enterovirút)
• Nhiễm trùng da có tính lây cao như: Bạch hầu da, Herpes, chốc, viêm mô tế bào, chấy, ghẻ, nhọt do tụ cầu ở trẻ em
• Nhiễm trùng mắt: Viêm kết mạc mắt xuất huyết do vi rút.
- Lây truyền qua đường giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi làm bắn ra những giọt nước miếng có chứa các mầm bệnh. Những giọt miếng này sẽ làm cho những người tiếp xúc với người bệnh trong phạm vi dưới 1 mét, nếu không được bảo vệ có thể sẽ nuốt vào, hoặc sẽ bắn ra môi trường xung quanh và đây là con đường nguy hiểm bởi chúng ta không bao giờ biết trước được khi nào mình muốn ho và ho ở đâu. Do vậy, con đường này là một trong những con đường phát tán nguồn bệnh nguy hiểm khó kiểm soát, và chỉ có ý thức cao của mỗi người dân về ngăn ngừa lây nhiễm mới có thể giúp hạn chế lây lan.
Những nhóm bệnh thường lây qua con đường này là thường là do các nhóm vi rút, vi khuẩn gây bệnh ở đường hô hấp như:
• Adenovirus, cúm mùa, SARS, cúm gia cầm A/H5N1, cúm A/H1N1, Haemophilus influenza type B. Viêm phổi do bạch hầu, dịch hạch, Mycoplasma.
• Nhiễm não mô cầu, quai bị, Parvovirus, Rubella
- Lây truyền qua đường không khí: khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc làm những thủ thuật xâm lấn vào đường thở nhằm hỗ trợ hô hấp, như hút đàm, thở máy hoặc nội soi đường thở. Khi những người bệnh này ho, hắt hơi sẽ làm bắn ra những hạt nước miếng có chứa mầm bệnh có kích thước rất nhỏ (< 5 µm), những hạt này bay ra môi trường xung quanh sẽ bay lơ lửng trong không khí, và khi khô đi chúng trở nên rất nhẹ và có thể bay đi rất xa, vì thế nếu chúng ta hít phải nó có thể đi vào trong đường thở, vào tận phổi và gây bệnh.
Những nhóm bệnh lây qua đường này bao gồm 3 nhóm bệnh chính là lao, sởi và thủy đậu và những bệnh nhân bị cúm A, SARS nặng phải hỗ trợ hô hấp có thể làm phát tán nguồn bệnh này. Tuy nhiên thật là may mắn 3 loại bệnh khi hầu như chúng ta đều được tiêm phòng tạo miễn dịch chủ động ngăn ngừa ngay từ khi còn nhỏ. Do vậy chỉ có những người chưa chích ngừa, người suy giảm miễn dịch (người già, trẻ sơ sinh, phụ nữ có thai, người mắc bệnh mãn tính) sẽ có nguy cơ cao khi có tiếp xúc gần với nguồn nhiễm.
Việc hiểu biết rõ con đường lây truyền các bệnh truyền nhiễm ngoài cộng đồng, gia đình, trường học giúp chúng ta đưa ra những biện pháp ngăn ngừa thích hợp và hiệu quả. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, thực hiện những biện pháp sau đây sẽ giúp người dân có thể ngăn ngừa hiệu quả những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trên như sau:
1. Vệ sinh tay: bao gồm rửa tay với xà bông và nước sạch hoặc chà tay với dung dịch có chứa cồn.
2. Che miệng bằng khăn giấy khi ho, hắt hơi và sau đó bỏ khăn giấy vào thùng rác hoặc che bằng mặt trên của khủy tay khi không có khăn giấy sau đó đều phải đi rửa tay.
3. Bỏ rác thải sau phát sinh sau khi chăm sóc người bệnh hoặc chất bài tiết trẻ, người bệnh vào đúng nơi quy định và tiêu hủy, ví dụ như phân, nước tiểu, chất nôn vào nhà vệ sinh.
4. Vệ sinh bề mặt nơi trẻ chơi, nằm và môi trường xung quanh với những chất tẩy rửa thích hợp có tác dụng làm sạch và diệt vi trùng gây bệnh.
5. Xắp xếp trẻ nằm và chơi ở những khu vực có thông khí tốt, có thông khi tự nhiên lưu thông tối thiểu 12 luồng không khí đổi mới mỗi giờ. Muốn vậy phải thường xuyên mở cửa chính và cửa sổ để thông khí được lưu thông.
6. Đảm bảo quần áo, chăn màn, ga giường trẻ nằm luôn sạch sẽ. Nên giặt thường xuyên và phơi nắng, nên ủi quần áo nếu không có nắng.
7. Khi trẻ có biểu hiện bệnh như sốt, ho, tiêu chảy, …cần phải nhanh chóng đưa trẻ đến khám và cách ly trẻ với trẻ khỏe mạnh, nên cho trẻ nghỉ học ở nhà, tránh lây lan cho trẻ khác, và bản thân trẻ cũng được hăm sóc tốt hơn, nhanh lành bệnh hơn.
8. Người trực tiếp chăm sóc trẻ phải thường xuyên vệ sinh tay, phải thay trang phục ngay khi có dính chất bài tiết của trẻ. Móng tay cắt ngắn và nếu bị bệnh, cũng nên ngưng chăm sóc trẻ và đi khám bệnh để được chữa trị kịp thời.
Sau cùng thì việc có thể đem lại hiệu quả, ít tốn kém và an toàn cho mọi trẻ em là việc tuân thủ khuyến cáo về tiêm phòng vắc xin phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm có thể dự phòng được. Nếu có quên thì cũng nên đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm kịp thời.
BSCKII Nguyễn Thị Thanh Hà
TK Kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện
